develide.com

Sualtı volkanlarını görmediğimizden aklımıza da gelmiyor olabilirler, ama yakın gelecekte patlayabileceklerine ilişkin bilim insanlarının uyarıları, bazı kişilerin dikkatini çekti.

Bu uyarılardan biri ABD'nin Oregon eyaleti kıyılarına yaklaşık 500 mil uzaklıktaki Axial Denizaltı dağıyla ilgili. Uzmanlar dağın ısındığını ve önümüzdeki bir yıl içerisinde patlayabileceğine dair işaretler verdiğini söylüyor.

Yunanistan'ın Santorini Adası'nda son dönemde meydana gelen depremler de bilim insanlarını, adanın volkanik kraterini ve yakınındaki sualtı volkanı Kolombo'yu araştırmaya yöneltti.

İkisinde de yakın zamanda patlama beklenmese de, bir gün patlayabilirler.

Peki, kaygılanmalı mıyız?

Volkanlar sıcak kül, gaz ve erimiş kayaların (magma diye de bilinir) çıkmasını sağlayan, Dünya'nın yüzeyindeki ağızlardır.

Volkanlar genelde Vezüv ya da Etna gibi turuncu lav püskürten dev dağlar olarak düşünülür.

Fakat uzmanlara göre dünyadaki volkanların üçte ikisi suyun altında.

Okyanusların derinliklerinde saklı, bazen binlerce metre aşağıdaki volkanlar çok sayıda bilinmeyen türe ev sahipliği yapıyor ve patladıklarında yeni adalar yaratıyorlar.

Tıpkı yeryüzündeki gibi bu sualtı volkanları da depremleri ve tsunamileri tetikleyebiliyor ve bazen büyük bir etkiye yol açabiliyor.

2022'de Tonga'daki Hunga-Tonga Hunga-Ha'apai volkanının patlaması sonucu Büyük Okyanus'ta tsunami oluşmuş, dalgalar Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve Kuzey ile Güney Amerika'nın batı kıyılarına ulaşmıştı.

Üç kişi öldü, yüzlerce ev hasar aldı ve Tonga'nın dünyayla iletişimi beş hafta boyunca kesildi. Çünkü suyun altındaki bir internet kablosu kopmuştu.

Sualtı volkanları genelde Dünya'nın en dış yüzeyini oluşturan büyük tektonik plakaların birbirlerinden ayrıldığı ya da yakınlarından geçtiği yerlerde oluşuyor.

Bu tektonik plakalar tüm küreyi kaplıyor, dolayısıyla sualtı volkanları Atlantik Okyanusu'ndan Büyük Okyanus'a ve Akdeniz'e kadar dünyanın her yerinde bulunabiliyorlar.

Bazen sıcak magma tektonik plakaların ortasında yukarı doğru yükseliyor ve volkanları oluşturuyor.

Britanya Ulusal Oşinografi Merkezi'nden (NOC) sualtı volkanları uzmanı Dr. Isobel Yio, magmanın suyla etkileşiminin, volkanik patlamaları karadaki patlamalardan farklı kıldığını söylüyor.

"Sıcak bir tencereye su attığınızı düşünün. Doğrudan buhar olur. Aynı reaksiyonu sığ volkanik sistemlerde de görüyoruz" diyor. Bu durumun da sadece birkaç yüz metre derinlikteki volkanlar için geçerli olduğunu vurguluyor.

Daha derin sulardaki volkanlarda ise suyun basıncı nedeniyle patlayıcı bir reaksiyon olmuyor.

Dr. Yeo bu durumda da volkanlardan magma çıktığını ama hızla soğudunu belirtiyor.

Magmadaki gaz miktarı da volkanların ne şiddette patlayacağında belirleyici oluyor. Uzmanlar ne kadar çok gaz varsa patlamanın o kadar şiddetli olacağını söylüyor.

Dr. Yeo sualtının çoğunu gözlemlemek mümkün olmadığından, volkanların ve patlamalarının sayısını tam olarak bilmenin zor olduğunu söylüyor.

Uzmanlar gereken teknoloji, denizaltılar ve gemiler, ayrıca bilim insanlarının çalışmak zorunda kaldığı uzak coğrafyalar göz önüne alındığında sualtı volkanlarını gözlemlemenin çok pahalı olabileceğini vurguluyor.

Bazı uzmanlar dünya genelinde binlerce, bazıları da bir milyona kadar sualtı volkanı olabileceğine inanıyor.

Çok sayıda uzman suyun altında karaya kıyasla daha çok volkan ve patlama olduğu tespitinde birleşiyor.

Bunun nedeni ise karmaşık matematik hesaplamaları ve Dünya yüzeyinin %70'inin suyla kaplı olmasının da değerlendirmeye alınması.

ABD'deki Washington Üniversitesi'nden Deniz Jeoloğu Profesör Deb Kelley "Dünya genelinde bu sistemlerin ayrıntılı ölçümlerine sahip olduğumuz sadece birkaç yer var" diyor.

Dünya genelindeki bazı adalar volkanik faaliyetler sonucu oluştu.

Örneğin Hawai Adaları, uzmanların 70 milyon önce oluşmaya başladığını düşündüğü bir volkanik adalar zinciri.

Uzmanlar, okyanusun altında magma olarak oluştuklarını sonra da yukarıya doğru yükselip, su seviyesinin üzerine çıktıklarına inanıyor.

Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi'ne (NOAA) göre Ege Denizi'ndeki Santorini Adası'nı oluşturan da M.Ö 1630 civarında yaşanan dev bir patlama.

Volkanik faaliyetler sonucu oluşan bir diğer yer de İzlanda.

Dr. Yeo "Fakat dünyada volkanik ada bulabileceğiniz çok ama çok yer var. Gittiğiniz sahilde kum siyahsa, büyük olasılıkla volkaniktir" diyor.

Sualtı volkanları düzenli olarak yeni kara parçaları yaratıyor.

Örneğin 2023'te bir sualtı volkanının patlaması sonucu Japonya yakınlarındaki Iwoto Adası yakınlarında yeni bir ada oluştu.

Fakat bazen de bu yeni oluşan adalar erozyona uğrayıp, suyun altında kaybolabiliyor.

Dr. Yeo "Muhtemelen daha çok adanın oluştuğunu göreceğiz ama adaların kaybolduğunu da görebiliriz" diyor.

Prof. Kelley sualtı volkanlarını incelemenin, deniz ekosistemini daha iyi anlamak adına da önemli olduğunu vurguluyor.

"Volkanlar deniz tabanındaki vahalar gibi. Yani onlarla ilişkili müthiş biyolojik topluluklar var. Üzerlerinde o kadar çok hayvan oluyor ki, kayaları bile göremiyorsunuz" diye de ekliyor.

Prof. Kelley bu tür çevrelerle ilgili daha fazla bilginin, derin deniz madenciliği gibi faaliyetler konusunda daha iyi kararların alınmasına yardımcı olabileceğini söylüyor.

Dr. Yeo sualtında da yeryüzünde de olsa tüm volkanların tehdit oluşturabileceğini söylüyor.

"Sualtı volkanları konusunda, herhangi bir diğer tipteki volkandan daha kaygılı olmamız gerektiğini düşünmüyorum" diyor.

"Fakat aynı ölçüde incelemeliyiz ve kesinlikle yapmadığımız şey de bu."

Nisan ayında, İzlanda'da yer üzerindeki bir volkan patladığında turistler ve bölgede yaşayanlar tahliye edilmişti.

Dr. Yeo "Bence bu sualtı volkanları için de mümkün olmalı" diye ekliyor.

Uzman isim sualtı volkanlarını gözlemlemenin sadece patlama riski anlamında önemli olmadığını anlatıyor. Bir volkanın su altında kırılıp, tsunami üretebileceğini de vurguluyor.

Prof. Kelley tabanı Büyük Okyanusun 2600 metre altında yer alan Axial Deniz Dağı'nın gözlemlenmesinde yer alan isimlerden.

Volkanın yaklaşık 500 kilometre uzunluğunda, kıyıdan volkanın kendisine uzanan bir kabloyla gözlemlendiğini anlatıyor.

Prof. Kelley bu sayede bilim insanlarının ısındığını ve ısının daha önceki patlamalardaki seviyeyi şimdiden geçtiğini tespit edebildiğini belirtiyor.

Bunun da bir yıl içinde patlayabileceği anlamına geldiğini ve okyanus basıncı gibi bir dizi neden sayesinde karada büyük ihtimalle hissedilmeyeceğini söylüyor.

Yeni teknolojinin sualtındaki volkan sistemlerinin daha iyi gözlemlenmesini sağlayacağını düşünüyor.

"Gezegenimizin inanılmaz derecede önemli bir parçası, kesinlikle hakkında daha çok şey bilmemiz gerekiyor" diyor.

Hava Durumu, Teknoloji, Çevre, Dünya, Doğa, Son Dakika

Son Dakika › Teknoloji › Sualtı Volkanları Patlayabilir Mi? - Son Dakika