develide.com

Balıkesir'in Sındırgı ilçesinde 10 Ağustos'ta meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki depremin ardından bölgede yüzlerce artçı sarsıntı kaydedildi.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, aynı gün yaptığı açıklamada artçı sarsıntı sayısının 250'yi aştığı bilgisini paylaştı. Bunlardan en büyüğü 4,6 büyüklüğünde oldu.

11 Ağustos'ta da artçı şoklar devam etti.

Bazı büyük depremlerden kısa bir süre önce öncü şoklar meydana gelebiliyor; bazı yıkıcı depremlerse 6 büyüklüğün üzerinde artçılar üretebiliyor.

Peki öncü ve artçı deprem ne demek ve tam olarak nasıl tespit ediliyor? Ve öncü şoklar fark edilebilirse, büyük depremlerin habercisi olabilir mi?

BBC Türkçe'nin sorularını birlikte yanıtlayan Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Müdürü Prof. Dr. Nurcan Meral Özel ve Bölgesel Deprem ve Tsunami İzleme Merkezi Deniz Bilimleri Koordinatörü Dr. Tuğçe Ergün, öncü şokları, "ana depremden önce meydana gelen ve genellikle daha küçük büyüklükteki sarsıntılar" olarak tanımlıyorlar.

"Bu depremler, ana şoka giden süreçte fay zonunda gerilimin artmasıyla ortaya çıkar ve her zaman ana şokun geleceğini önceden göstermezler" diye ekliyorlar.

İki bilim insanı, büyük depremlerin yaklaşık yüzde 15-40'ında öncü şokların tespit edildiğini söylüyor.

Stanford Üniversitesi'ne göre öncü şoklar, ana şok yaklaştıkça daha sık görülebiliyor, özellikle yıkıcı depremlerle ilgili uyarıcı olabileceği düşünülüyor.

Ancak öncü şokları tespit etmek kolay değil.

BBC Türkçe'ye konuşan Kocaeli Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Sismoloji Anabilim dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ergin Ulutaş, bu depremlerin bazen saatler bazen de günler öncesinde bir bölgede oluşabildiğini ancak bir depremin öncü olup olmadığını büyük bir depremden önce belirlemenin "oldukça zor" olduğunu söylüyor.

Bilim insanı öncü depremlerin oluşumunu bir çubuğun kırılmasına benzeterek anlatıyor:

"Bir çubuğu gerdiğinizi ve kırmaya çalıştığınızı düşünün. Gerilirken duyduğunuz çıtır çıtır sesleri öncü şoklara benzetebiliriz. Ancak bu tür kırılmaların büyük bir kırılmayı oluşturacağı kesin değildir. Bazen lokal kırıklar oluşabilir ve yıllarca yeni bir kırık oluşmadan kalabilirler" diyor.

Bir depremin öncü olduğu konusunda kesin bir fikre ana şok meydana geldikten sonra varılabiliyor.

BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi'nde Deprem Teknolojileri Enstitüsü'nde Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk, 23 Nisan 2025'teki 6,2 büyüklüğündeki Marmara Denizi depreminden yaklaşık yarım saat kadar önce 4 büyüklüğünde bir öncü meydana geldiğini hatırlatıyor.

Fakat bu depremlerin öncü oldukları "ancak ve ancak büyük deprem meydana geldikten sonra anlaşılabiliyor" diye ekliyor.

Prof. Dr. Ulutaş depremlerin öncü ya artçı kabul edilebilmesi için ana şok sırasında hareket eden fay hattının aynı segmentinde gerçekleşmesi gerektiğini söylüyor.

Prof. Dr. Ulutaş, öncü şokları tam olarak kestirmek mümkün olmasa da, yer kabuğunun hareketlerini yakından izleyerek hangi noktalarda gerilimin biriktiğini öngörebildiklerini belirtiyor.

"Gerilmelerin maksimum olduğunu bulduğumuz lokasyonlarda iyi yapılaşma ve iyi yerleşim planı yapmamız gerektiğini biliriz. Önemli olan bu. Yani yer yüzeyinde gerilme birikimini ölçebildiğimiz alanlarda olası depremlere karşı zemine uygun binalar yaparak hazırlıklı olmamız gerekiyor.

"Deprem tahmininden çok daha önemli olan jeofizik ve jeoloji bilim alanlarından yararlanılarak depremin zemindeki etkisinin belirlenmesi ve ona uygun yerleşim alanlarının seçimi ve yapa tasarımcılarına altlık bilgi sağlanması önemli" diyor.

Prof. Dr. Prof. Dr. Nurcan Meral Özel ve Dr. Tuğçe Ergün, ana şoktan sonra meydana gelen ve genellikle onunla aynı fay segmenti üzerinde oluşan daha küçük büyüklükteki depremleri artçı şok olarak tanımlıyorlar.

Buna göre artçı sarsıntılar, "ana depremin yarattığı ani gerilim boşalmasının ardından fayda yeniden düzenlenen stres alanlarının" tetiklemesiyle oluşuyor.

Artçıların sayısı, dağılımı ve büyüklüğü," ana şokun büyüklüğüne ve fayın yapısına göre" değişiklik gösteriyor.

Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk'ün verdiği bilgiye göre, artçı şoklar ana depremden hemen sonra meydana gelmeye başlıyor ve ana şokun büyüklüğüne bağlı olarak sayıca çok fazla olabiliyor.

Artçılar günler, aylar ve hatta yıllar sürebiliyor. Ana şoktan itibaren zamanla sayıca azalması bekleniyor.

"Örneğin, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremlerinin üzerinden 2 yıldan uzun bir süre geçmesine karşın hala artçı deprem aktivitesi tamamen sönümlenmiş değil.

"1999 İzmit depreminin artçıları ise yaklaşık 2 yıl içerisinde sönümlenmişti" diyor.

Prof. Dr. Ulutaş, büyük bir deprem takip eden ilk artçı şokların o depremin büyüklük açısından "bir birim daha küçüğü kadar" olabileceğini belirtiyor.

"Örneğin 6 büyüklüğünde bir deprem olduysa 5 büyüklüğe kadar bekleriz. Ana şok 7 büyüklüğündeyse 6 büyüklüğe kadar artçı bekleriz" diyor.

ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu artçı sarsıntıların sıklığının zamanla azaldığını söylüyor.

Buna göre tarihsel olarak, 30 km'den daha derinde meydana gelen depremlerin ardından artçı sarsıntı yaşanması olasılığı sığ depremlere göre çok daha düşük.

Teknoloji, Deprem, Son Dakika

Son Dakika › Teknoloji › Sındırgı'da Deprem ve Artçı Şoklar - Son Dakika