develide.com

Haziran ayında 260 kişinin hayatını kaybettiği Air India uçak kazasına dair ön incelemelerde tüyler ürpertici bir bulguya ulaşıldı.

12 yaşındaki Boeing 787 Dreamliner uçağı havalandıktan sadece saniyeler sonra her iki yakıt kontrol anahtarının da aniden "kesme" konumuna geçtiği, bu nedenle motorlara yakıt akışının kesildiği ve güç kaybı yaşandığı tespit edildi. Bu anahtarlar normalde yalnızca inişten sonra kapatılır.

Kokpit ses kaydında pilotlardan birinin diğerine "neden kesme yaptığını" sorduğu, diğerinin ise "ben yapmadım" yanıtını verdiği duyuluyor.

Ancak kayıttan hangi pilotun hangi cümleyi söylediği anlaşılamıyor.

Kalkış anında uçağı yardımcı pilot kullanıyor, kaptan pilot ise izleme görevini üstleniyordu.

Anahtarlar kısa süre sonra tekrar uçuş pozisyonuna getirildiğinde motorlar otomatik olarak yeniden çalışmaya başladı. Kaza anında motorlardan biri itiş gücünü yeniden kazanmaya başlamıştı; diğeri ise yeniden ateşlenmişti ancak henüz güç üretmeye başlamamıştı.

Air India uçağı, Hindistan'ın batısındaki kalabalık Ahmedabad kentinde bir yerleşim alanına düşmeden önce havada yalnızca 40 saniye kalabildi. Bu, Hindistan tarihinin en şaşırtıcı hava kazalarından biri olarak kayıtlara geçti.

Kazanın hemen ardından enkaz ve kokpit kayıtlarını incelemeye başlayan yetkililer, kalkıştan sonraki ilk dakikalarda neyin ters gittiğini anlamaya çalışıyor.

Flightradar24 verilerine göre Air India uçağı açık hava koşullarında 625 feet yüksekliğe kadar tırmanmış, kalkıştan yaklaşık 50 saniye sonra ise konum verisi kaybolmuştu. Cumartesi günü yayımlanan 15 sayfalık rapor, soruşturmaya dair ilk ipuçlarını içeriyor.

Boeing, General Electric, Air India, Hindistan sivil havacılık otoriteleri ile ABD ve İngiltere'den uzmanların dahil olduğu çok uluslu soruşturma, birçok soruyu gündeme getiriyor.

Uzmanlar, yakıt kesme anahtarlarının güvenlik açısından oldukça sağlam bir sisteme sahip olduğuna dikkat çekiyor.

Bu anahtarların kazara çalıştırılmaması için kilit mekanizması var: Önce yukarı doğru çekilmeden çevrilemiyorlar. Bu güvenlik özelliği 1950'lerden bu yana kullanılıyor. Ayrıca anahtarların etrafında, darbelerden korunmalarını sağlayan koruyucu çerçeveler bulunuyor.

İsminin açıklanmasını istemeyen Kanada merkezli bir hava kazaları uzmanı BBC'ye yaptığı değerlendirmede, "Her iki anahtarın tek elle aynı anda çevrilmesi neredeyse imkânsız. Bu yüzden yanlışlıkla kapatılmış olmaları düşük ihtimal" dedi.

İşte bu detaylar, Air India vakasını özel kılıyor.

Ohio Eyalet Üniversitesi'nden havacılık uzmanı ve eski kaza araştırmacısı Shawn Pruchnicki, kazara ya da kasıtlı olarak bu anahtarları bir pilot kapatması senaryosunda "neden motoru susturan anahtarları çevirdin?" sorusunun gündeme geldiğini vurguladı.

Pruchnicki, "Bu bir kafa karışıklığı sonucu mu oldu? Öyle görünmüyor çünkü pilotlar herhangi bir olağandışı durum bildirmemiş. Kokpit acil durumlarının pek çoğunda pilotlar yanlış düğmelere basabilir ya da hatalı seçimler yapabilir. Ancak burada böyle bir durumun yaşandığını gösteren hiçbir konuşma ya da belirti yok. Bu tarz hatalar genellikle ortada bir sorun varken yaşanır" dedi.

ABD Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu'nun (NTSB) eski yöneticilerinden Peter Goelz de benzer görüşte:

"Kalkıştan birkaç saniye sonra bir pilotun yakıt anahtarını kapatmış olması çok rahatsız edici bir bulgu."

Goelz sözlerine şöyle devam etti:

"Ses kaydında çok daha fazlası olduğuna inanıyorum. 'Neden kestin?' gibi tek bir ifade yetersiz. Bu detaylar, kokpitte birinin bu valfleri kapattığını gösteriyor. Peki kim ve neden? Her iki anahtar da kapatıldı ve saniyeler içinde tekrar açıldı. Ses kaydı daha fazla ipucu verecektir: Motorları tekrar çalıştırmaya çalışan uçan pilot muydu, izleyen pilot mu?"

Uzmanlar, pilot mikrofonları, telsiz konuşmaları ve ortam seslerini kaydeden kokpit ses kayıt cihazının bu bulmacanın anahtarı olduğuna inanıyor.

Goelz bu konuyla alakalı olarak "Sesler henüz tanımlanmadı ve bu çok önemli. Genellikle bu tür incelemelerde, pilotları tanıyan kişiler seslerin kimlere ait olduğunu belirlemeye yardımcı olur. Şu ana kadar hangi pilotun anahtarları kapatıp açtığını hâlâ bilmiyoruz" dedi.

Araştırmacılar net bir ses tanımlaması, konuşmaların kimin tarafından söylendiğini gösteren tam bir transkript ve uçağın kapıdan ayrıldığı andan kaza anına kadar tüm iletişimlerin detaylı bir analizini talep ediyor.

Ayrıca NTSB'nin daha önce önerdiği kokpit video kaydedicilerine duyulan ihtiyacın da bu kazayla birlikte bir kez daha ortaya çıktığını vurguluyorlar. Böyle bir video, yakıt kesme anahtarını kimin çevirdiğini açıkça gösterebilirdi.

Rapora göre, uçuş öncesi hem pilotlar hem de kabin ekibi alkol testinden geçmiş ve uçuş için uygun bulunmuştu. Mumbai merkezli pilotlar, uçuş öncesinde Ahmedabad'a gelmiş ve yeterince dinlenmişlerdi.

Ancak soruşturma ekibi, raporda dikkat çekici bir başka ayrıntıya da odaklanmış durumda.

Aralık 2018'de ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), bazı Boeing 737 modellerinde yakıt kontrol anahtarlarının kilitleme mekanizmasının devre dışı bırakıldığına dair bir bilgilendirme yayımlamıştı. Bu, bağlayıcı olmayan ve üreticileri bilgilendirme amaçlı bir uyarıydı. Yani bu durumu düzeltmeye yönelik yasal bir zorunluluk getirilmedi.

Aynı tip yakıt anahtarı tasarımı, kazaya karışan Air India'ya ait VT-ANB tescilli Boeing 787-8 model uçakta da bulunuyor. Ancak bu FAA bilgilendirmesi sadece tavsiye niteliğinde olduğu için Air India bu kontrolleri gerçekleştirmemişti.

Pruchnicki, "Bu bölüm ne demek istiyor? Kilit özelliği devre dışı bırakıldığında ne olur? Anahtar kendiliğinden kapalı hale geçip yakıt akışını kesebilir mi? Eğer öyleyse bu çok ciddi bir sorun. Eğer böyle bir ihtimal yoksa, bu da net olarak açıklanmalı" dedi.

Ancak bazı uzmanlar bu konunun asıl mesele olup olmadığından emin değil.

FAA'nın bu duyurusunu ilk kez duyduğunu belirten Goelz, "Pilotlardan da bu konuda herhangi bir şikayet duymadım, ki pilotlar bu tip konularda genelde sessiz kalmazlar. İncelemeye değer olabilir ama bu mesele esas dikkat dağıtıcı bir detay da olabilir" diye konuştu.

Hindistan Uçak Kazalarını Araştırma Bürosu'nun (AAIB) eski uzmanlarından Kaptan Kishore Chinta ise başka bir olasılığı gündeme getiriyor:

Chinta, "Acaba uçaktaki elektronik kontrol ünitesi, yakıt kesme anahtarlarını elektronik olarak devreye sokabilir mi? Yani pilot müdahalesi olmadan bu anahtarlar kapanmış olabilir mi? Eğer öyleyse bu ciddi bir güvenlik sorunu" dedi.

Yine de rapor, yakıtın kendisinden kaynaklı bir soruna işaret etmiyor.

Yakıt örnekleri "tatmin edici" olarak değerlendirildi. Daha önce bazı uzmanlar, motorların aynı anda durmasına yakıt kirliliğinin neden olabileceğini öne sürmüştü.

Ancak şu an itibarıyla, Boeing 787 veya GE GEnx-1B motorları için herhangi bir teknik uyarı yayımlanmış değil; mekanik bir arıza ihtimali de şimdilik dışlanmış görünüyor.

Raporda ayrıca uçağın Ram Air Türbini'nin (RAT) açıldığı, iniş takımlarının ise "aşağı pozisyonda" olduğu belirtiliyor.

RAT, Boeing 787 Dreamliner'ın gövdesinin alt kısmından açılan küçük bir pervane. Hem motorlar durduğunda hem de tüm hidrolik sistemlerde aşırı düşük basınç algılandığında otomatik olarak devreye giriyor ve temel uçuş sistemlerine minimum güç sağlıyor.

Pruchnicki, "RAT'ın devreye girmesi, her iki motorun da gerçekten durmuş olduğuna güçlü bir işaret" dedi.

Bir Boeing 787 pilotu ise iniş takımının neden toplanmamış olabileceğini şöyle açıkladı:

"Bugünlerde her kalkışımda iniş takımının toplanma sürecini dikkatle izliyorum. Kolu çektiğimizde genellikle 200 feet yüksekliğe ulaşmış oluyoruz. Tüm işlem yaklaşık sekiz saniyede, 400 feet civarında tamamlanıyor. Bu yüksek basınçlı hidrolik sistem sayesinde oluyor."

Ancak pilot, o an uçan kişinin karar verme şansı bile olmadığını belirtiyor:

"Her iki motor birden durduğunda ve uçak düşmeye başladığında, bu bir şaşkınlık anının ötesine geçiyor; adeta hissizleşiyorsunuz. O an iniş takımını düşünmezsiniz. Aklınızdaki tek şey uçuş hattıdır. Bu uçağı güvenli bir şekilde nereye indirebilirim? Bu kazada ise bunu çalışacak yükseklik yoktu."

Soruşturmayı yürüten ekip, mürettebatın kurtarmaya çalıştığını ama olayların çok hızlı geliştiğini söylüyor.

Pruchnicki "Motorlar kapatıldı ve ardından tekrar çalıştırıldı. Pilotlar motorların itiş gücünü kaybettiğini fark etmişti. Muhtemelen önce sol motoru, ardından sağ motoru yeniden başlattılar" değerlendirmesini yaptı ve şöyle devam etti:

"Ama sağ motorun yeniden güç üretmesi için yeterli zamanı olmadı. Sonunda her iki motor da yeniden 'çalıştır' konumuna alındı, ancak sol motor daha önce kapatıldığı ve sağ motorun toparlanması geciktiği için bu çaba yetersiz kaldı."

Teknoloji, Havacılık, Güvenlik, Dünya, Son Dakika

Son Dakika › Dünya › Air India Uçak Kazasında Tüyler Ürpertici Bulgu - Son Dakika